Nie ma już najmniejszych wątpliwości, że planowana tzw. obwodnica Piwnicznej będzie w praktyce tranzytem TIRów.

W piątek 23 lipca 2020 na wniosek Społecznego Komitetu Gminy Piwniczna – Zdrój odbyło się nadzwyczajne posiedzenie  Rady Miasta i Gminy Piwniczna z udziałem przedstawicieli Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, przedstawicieli Barcic, Rytra i mieszkańców Piwnicznej Zdrój. W trakcie  spotkania Robert Jakubiak,  zastępca dyrektora do spraw inwestycji GDDKiA Kraków,  jednoznacznie rozwiał wszelkie wątpliwości i nadzieje Piwniczan dotyczące tzw. obwodnicy. Planowana inwestycja jest potrzebna do skomunikowania ciężkiego ruchu towarowego  autostrady A4 z autostradą D1 na Słowacji, a tzw. obwodnica jej zasadniczym elementem. Przekaz do mieszkańców na potrzeby „konsultacji” społecznych wprowadzał w błąd określeniem obwodnica zamiast korytarz dla ruchu towarowego.

To, że potrzebna jest strategia komunikacyjna dla regionu nikt nie ma wątpliwości. Od lat Sądecczyzna czeka na Sądeczankę, a region potrzebuje nowych dróg. Nic więc dziwnego, że Piwniczanie ucieszyli się, że ich miejscowość została objęta programem rządowym  100 obwodnic.  Radość trwała jednak krótko, bo okazało się, że planowane wersje  przebiegu nowej inwestycji naruszają ścisłe centrum zdroju niszcząc najatrakcyjniejsze miejsca w uzdrowisku (Park na Węgielniku, ulicę Zdrojową czy nowe trasy rowerowe na Nakle), tzw. obwodnica omija tylko Rynek w Piwnicznej-Zdroju i ma przebiegać we wszystkich 3 wariantach przez strefy ochrony uzdrowiskowej w tym przez strefę „A”. Trasa obwodnicy (estakady, rondo) zlokalizowane są bezpośrednim sąsiedztwie jedynego w  miejscowości dużego sanatorium „Limba”, zlokalizowanego w strefie ochrony uzdrowiskowej „A” jak również w sąsiedztwie Ośrodków Wypoczynkowych z częścią leczniczą. Przebiega również przez Leśny Park Zdrojowy położony w strefie „A” z lasami ochronnymi. Wprowadzenie ruchu ciężkich samochodów (tirów) o dużej uciążliwości (zanieczyszczenia spalinami, duży poziom hałasu) do obszarów ochrony uzdrowiskowej „A” i „B” zniszczy bezpowrotnie uzdrowisko.

Dodatkowo uruchomienie przejścia granicznego w Piwnicznej-Zdroju dla ruchu tirów i innych ciężkich pojazdów z rejonu Polski w tym również z kierunku Krynicy-Zdroju spowoduje, że cała Dolina Popradu z uzdrowiskami o znaczeniu krajowym i zagranicznym (Krynica-Zdrój, Muszyna, Żegiestów-Zdrój, Łomnica) zostanie zdewastowana a uzdrowiska zniszczone.

Czyli obwodnica, która w swoim założeniu miała zmniejszyć ruch i zwiększyć atrakcyjność uzdrowiska może oznaczać koniec Piwnicznej- Zdrój jako uzdrowiska i koniec unikatowych walorów Doliny Popradu.

W opinii powołanego przez mieszkańców Społecznego Komitetu Gminy Piwniczna – Zdrój przyjęcie tej inwestycji będzie niosło poważne konsekwencje. Do tych najpoważniejszych należy zaliczyć zwiększenie  natężenia ruchu i poziomu hałasu na drodze krajowej 87,  obniżenie wartości nieruchomości w całej Dolinie Popradu, utratę uzdrowiskowego charakteru miasta, zniszczenie potencjału turystyczno-wypoczynkowego Piwnicznej, zamykanie ośrodków wypoczynkowych i innych usług związanych z obsługą ruchu turystycznego, co będzie w dalszej kolejności skutkowało redukcją miejsc pracy.

W sprawę angażują się Rytro i Barcice, a po słowackiej stronie Mnisek n/Popradem oraz następne miejscowości wzdłuż drogi krajowej do Popradu.

Protest poparło około 4 tysięcy mieszkańców Piwnicznej, Rytra i Barcic oraz wczasowicze odwiedzający ten zakątek Sądecczyzny.

W chwili obecnej ruch samochodów ciężarowych Doliną Popradu jest niewielki, a w godzinach nocnych znikomy.

Funkcjonujące obecnie przejścia graniczne w Beskidzie Sądeckim nie dają możliwości przejazdu dla ciężkiego ruch towarowego, co wynika przede wszystkim z ograniczonego tonażu samochodów po stronie słowackiej.

Doniesienia medialne w tym informacje zawarte na stronie internetowej Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad  (dalej GDDKiA) wskazują, iż istnieje lobby sądeckich przedsiębiorców zabiegające o podniesienie tonażu na słowackich drogach.

Podniesienia tonażu chcieli przedsiębiorcy z rejonu Sądecczyzny. Zabiegała o to GDDKiA, jednak słowackie służby nie podnosiły tonażu tłumacząc to złym stanem technicznym drogi na swoim terytorium. GDDKiA zwracała się do swojego odpowiednika na Słowacji (Slovenska Sprava Ciest Košice) zprośbą opodniesienie tonażu na drodze nr 68 Mniszek – Stara Lubovna. Słowackie służby drogowe w ciągu kilku lat wykonały niezbędne prace, by móc podnieść u siebie tonaż do 12 ton i ustawiły już odpowiednie oznakowanie po swojej stronie granicy. GDDKiA Oddział w Krakowie także zmienił oznakowanie (www.gddkia.gov.pl)

GDDKiA informuje również o szeregu prac w ciągu DK 87 mających na celu eliminację konieczności wprowadzenia ewentualnych ograniczeń tonażowych dla tej drogi.

Realizacja nowego odcinka DK87 od Piwnicznej – Zdroju do mostu granicznego w miejscowości Mniszek nad Popradem i kompleksowa przebudowa DK87 z podniesieniem jej parametrów technicznych w zakresie nośności spowodowała brak ograniczeń tonażowych po stronie Polski. Wykonano także szereg elementów wpływających na sytuację poprawę bezpieczeństwa ruchu: ciągi piesze i ciągi pieszo-rowerowe, przejścia dla pieszych w „azylu” i skrzyżowanie typu rondo z drogą wojewódzką nr 971. Powstał nowy most graniczny na Popradzie, który budowała strona słowacka, ale strona polska zwracała koszty związane z jego budową w granicy Polski. W 2017 r. przebudowo drogę krajową nr 87 w Piwnicznej, wzmacniając jest konstrukcję. Powstały nowe chodniki, odwodnienie oraz lewoskręty. Inwestycje te spowodowały, że na DK87 nie było potrzeby wprowadzania żadnych ograniczeń tonażu . (www.gddkia.gov.pl)

Mieszkańcy Piwnicznej nie byli świadomi celu tych modernizacji przekonani, że przejście to będzie otwarte dla ruchu turystycznego osobowego i autokarowego, byli spokojni,  ponieważ dedykowanym dla ciężkiego ruchu towarowego była planowana od kilkudziesięciu lat (co najmniej od 30) do rozbudowy DK75  z Nowego Sącza do przejścia Muszynka-Kurov przez gminy: Nawojowa, Łabowa i Krynica i uwzględniona zarówno w planie województwa małopolskiego (przed jego zmianą w 2018r.) jak również w aktach planistycznych w tym prawa miejscowego wymienionych Gmin.

Trasa przebiegu drogi krajowej ruchu przyspieszonego na Słowację (przejście graniczne w Muszynce) jest wskazana w obecnie obowiązujących dokumentach:

• w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Łabowa, uchwalonym uchwałą Rady Gminy Nawojowa Nr XIV/88/99 z dnia 16 grudnia 1999r,
• w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Gminy Nawojowa, uchwalonym uchwałą Rady Gminy Nawojowa Nr XVI/79/03 z dnia 30.10.2003r. (Dz. Urzęd. Wojew. Małopolskiego z 2004r. Nr 12 poz. 159 ze zm.),
• w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Łabowa, uchwalonym uchwałą Rady Gminy Łabowa Nr XXXII/179/97 z dnia 15.12.1997r.,
• w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Gminy Łabowa, uchwalonym uchwałą Rady Gminy Łabowa Nr XXV/166/2004 z dnia 30.12.2004. (Dz. Urzęd. Wojew. Małopolskiego z 2005r. Nr 100 poz. 675 ze zm.),
• w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy
• Uzdrowiskowej Krynica, uchwalonym uchwałą Nr XXXIV/254/97 z dnia 28.08.1997r. Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27.03.200r. (t.j. Dz. U. z 2020r. poz. 293 ze zm.)

W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Gminy Nawojowa ustalono tereny przebiegu drogi krajowej klasy GP o szerokości w liniach rozgraniczających 40 m. i oznaczono symbolem „4.1.KK-GP”; przewidziano również obejście wsi Nawojowa.

W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego Gminy Łabowa ustalono trasę przebiegu drogi krajowej klasy GP o szerokości w liniach rozgraniczających 50 m. i oznaczono symbolem „KDk”.

Z kolei w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy uzdrowiskowej Krynica wskazana jest rezerwa terenu dla realizacji drogi krajowej ruchu przyspieszonego na Słowację przez Mochnaczkę Wyżną, Mochnaczkę Niżną, Tylicz i Muszynkę. Szerokość pasa zarezerwowanego pod tą inwestycję wynosi 40 m. Trasa wyznaczona jest poza zabudową w tych miejscowościach i oddalona jest od centrów zabudowy od 300 do 800 m.

Nadto obszary po których wyznaczona jest ta droga nie są obszarami uzdrowiskowymi a tereny trasy drogi nie mają zbyt trudnego ukształtowania terenu – zatem inwestycja z pewnością byłaby tu mniej kosztowna i nie naruszałaby zasad ochronnych uzdrowisk w dolinie Popradu.

W świetle powyższego niezrozumiała jest zarówno pod względem prawnym, przestrzennym, urbanistycznym jak i ekonomicznym zmiana lokalizacji drogi o znaczeniu międzynarodowym z obszarów o przesądzeniach inwestycyjnych w obowiązującym prawie miejscowym tych gmin – na tereny w Dolinie Popradu, które nie są wskazane w dokumentach planistycznych i dodatkowo objęte są ochroną uzdrowiskową.

Po ostatnim spotkaniu z przedstawicielem GDDKiA nie ma już wątpliwości, że zrezygnowano z rozbudowy przejścia na DK75 Muszynka-Kurov i jedynym obecnie rozważanym przejściem jest to w Mnisku n/Popradem.

Argumenty społeczne, ekologiczne i kulturowe regionu nie robią większego wrażenia na przedstawicielach GDDKiA. Nie ma znaczenia, że Piwniczna-Zdrój jest częścią Popradzkiego Parku Krajobrazowego, terenem objętym Natura 2000, terenem osuwiskowym i zalewowym, miejscem gdzie występują zagrożone gatunki zwierząt. Inwestor i wykonawca nie biorą pod uwagę ścisłej zabudowy w linii DK 87 od Nowego Sącza do Piwnicznej-Zdrój i braku możliwości poszerzenia tej drogi. Część domów w Barcicach i Piwnicznej budowanych w XIX wieku i na początku XX wieku ma wartość kulturową i powinna być szczególnie chroniona jako przykład architektury drewnianej regionu.

Piwniczna-Zdrój znajduje się w samym sercu Popradzkiego Parku Krajobrazowego utworzonego w celu ochrony wartości przyrodniczych, historycznych kulturowych i krajobrazowych tego terenu. Proponowane rozwiązanie drogowe stoiw sprzeczności z celami ochrony określonymi w uchwale NR XLII/640/17 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 23 października 2017 roku w sprawie Popradzkiego Parku Krajobrazowego  takimi jak:

• zachowania i przywracanie do stanu naturalnego unikalnego środowiska Doliny Popradu,
• zachowania cennych gatunków roślin i zwierząt,
• zachowania korytarzy ekologicznych,
• zachowania tradycyjnych i wzorowanych na tradycyjnych rozwiązań architektonicznych na terenie Parku oraz tradycyjnych form kultury przełomowych dolin rzek i potoków,
• zachowania ciągów widokowych i szczytów o charakterze widokowym,
• zachowania naturalnego charakteru źródeł i cieków wodnych.

Unikalne zasoby przyrodnicze Doliny Popradu, cenne gatunki roślin zwierząt oraz ich siedliska, korytarze ekologiczne, ciągi widokowe zostaną bezpowrotnie utracone w wyniku planowanej inwestycji.

Skala, forma i architektura obiektu obwodnicy jest bardzo agresywna w krajobrazie, burzy chroniony historyczny układ urbanistyczny miasta królewskiego Piwniczna, założonego na planie magdeburskim.

Dodatkowo Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu (POCHK) graniczy bezpośrednio z Popradzkim Parkiem Krajobrazowym i swoim terenem obejmuje m.in. miejscowości takie jak Młodów, Rytro i Barcice które w wyniku planowanej inwestycji zostaną narażone na negatywne oddziaływania związane głównie ze wzmożonym ruchem pojazdów w tym głównie  transportu ciężkiego. W tych miejscowościach PMOCHK pokrywa się również z otuliną Popradzkiego Parku Krajobrazowego stanowiącą strefę ochronną Popradzkiego Parku Krajobrazowego zabezpieczającą park przed zagrożeniami zewnętrznymi wynikającymi z działalności człowieka. Na Obszarze Chronionego Krajobrazu uchwała Nr XX/274/20 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 27 kwietnia 2020 r. w sprawie Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu wprowadza szereg ustaleń dotyczące czynnej ochrony ekosystemów, w celu zachowania ich trwałości oraz zwiększania różnorodności biologicznej. Planowana inwestycja narusza powyższe ustalenia w szczególności dotyczące zachowania i odtwarzania korytarzy ekologicznych, które to przecinają istniejącą drogę krajową DK 87 powodując tym samym negatywny wpływ na ochronę przyrody obszaru chronionego krajobrazu. Ponadto korytarze te wykorzystywane są przez zwierzęta migrujące w obrębie Obszaru Natura 2000 Ostoja Popradzka PLH 120019 powodując tym samym zagrożenie dla integralności tego Obszaru.

Inwestycja łamie  Europejską Konwencję Krajobrazową (EKK) ratyfikowaną przez Polskę 27 września 2004 r., traktującą krajobraz jako ważny element życia ludzi zamieszkujących wszędzie: w miastach i na wsiach, na obszarach zdegradowanych, pospolitych, jak również na obszarach odznaczających się wyjątkowym pięknem – dlatego swoim zasięgiem obejmuje całe terytorium Polski.

Zgodnie z EKK krajobraz m.in. przyczynia się do tworzenia kultur lokalnych oraz jest on podstawowym komponentem europejskiego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, przyczyniając się do dobrobytu ludzi i konsolidacji europejskiej tożsamości; krajobraz jest kluczowym elementem dobrobytu całości społeczeństwa i jednostek oraz jego ochrona, a także gospodarka i planowanie niesie w sobie prawa  i obowiązki dla każdego człowieka.

Planowana inwestycja niszczy w sposób znaczący krajobraz przełomu rzeki Poprad, a jej projekt nie uwzględnia potrzeb lokalnej społeczności i dziedzictwa kulturowego Górali Nadpopradzkich (Czarnych Górali) oraz tożsamości królewskiego miasta Piwniczna-Zdrój, utrwalanej od momentu jego założenia w 1348 r., a związanej z wąską, przełomową doliną rzeki Poprad.

Analizując oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 Ostoja Popradzka nie można ograniczyć się jedynie do terenu realizacji inwestycji, a więc samej obwodnicy z uwagi na to, że oddziaływania na ten obszar związane będą głównie ze zwiększonym ruchem pojazdów w całej Dolinie Popradu. Będą to przede wszystkim oddziaływanie powodujące przerwanie istniejących korytarzy ekologicznych w tym Korytarza Karpackiego najważniejszego na południu  leśnego  transgranicznego korytarza przebiegającego przez Bieszczady, Beskid Niski, Beskid Sądecki, Pieniny aż do Tatr. Na całej swojej długości łączy się z częściami Karpat leżącymi po stronie ukraińskiej i słowackiej zapewniając integralność i spójność obszarów Natura 2000 w całej Europie. Korytarz ten umożliwia migrację dużych ssaków drapieżnych w tym wilka, rysia i  niedźwiedzia, które są gatunkami priorytetowymi dla Wspólnoty. Gatunki priorytetowe czyli takie, za które Europa ponosi szczególną odpowiedzialność z uwagi na fakt, iż większość naturalnego zasięgu ich występowania pozostaje w granicach administracyjnych Unii Europejskiej. Ta kategoria przedmiotów ochrony jest w sposób szczególny brana pod uwagę na etapie wyznaczania obszarów Natura 2000.

Dolina Popradu jest jednym z najważniejszych terenów dla migracji zwierząt z uwagi na niski stopień zurbanizowania tego terenu, a tym samym istniejące połączenia drogowe wykorzystywane są w większości przez lokalnych mieszkańców i przedsiębiorców. Realizacja przedmiotowej inwestycji rzutować więc będzie na przyrodę nie tylko Polski ale całej Unii Europejskiej, ograniczając migrację zwierząt a tym samym wymianę puli genowej zwierząt, prowadząc do ich wyginięcia w tej części Europy.

Zgodnie z art. 33. 1. ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody zabrania się, z zastrzeżeniem art. 34, podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w tym w szczególności:

• pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000,
• wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000,
• pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.

Art. 34 ust. 1 ww. ustawy mówi, iż jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym – wobec braku rozwiązań alternatywnych, właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarach morskich – dyrektor właściwego urzędu morskiego, może zezwolić na realizację planu lub działań, mogących znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000 lub obszary znajdujące się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1, zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że z uwagi na to, iż negatywne oddziaływania drogi i obwodnicy będzie dotyczyć gatunków priorytetowych, zezwolenie na budowę obwodnicy Piwnicznej może być udzielone zgodnie z zapisami art.34 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody jedynie w celu:

• ochrony zdrowia i życia ludzi,
• zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego,
• uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego,
• wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.

Warto w tym miejscu nadmienić, że inwestycja nie spełnia żadnego z powyższych kryteriów zezwalających na jej budowę.

Pojawiają się pytania, komu i dlaczego zależy tak bardzo na budowie tej tzw.obwodnicy, ale najważniejsze jest pytanie  czy warto poświęcić tak wiele. Rozwoju nie zatrzymamy, ale dobrze byłoby gdyby ten rozwój był zrównoważony, nie niszczący na swej drodze wartości nie do odzyskania.

Część Piwniczan  nie zgadza się na inwestycję, która jest w sprzeczności z celem głównym programu 100 obwodnic. Nie chcą dewastacji doliny Popradu i znacznego pogorszeni ruchu osobowego, uciążliwości stania w korkach między tirami już od Barcic, na wąskiej drodze do Nowego Sacza. Nie zgadzają się Oni na tranzyt tirów, a to ma być celem inwestycji GDDKiA.

Konsultacje społeczne kończą się 2 sierpnia 2020 roku.

Społeczny Komitet Gminy Piwniczna – Zdrój zapowiada, że w razie konieczności będzie walczył dalej nie wykluczając zwrócenia się do Komisji Europejskiej.

Beata Budzik